نظریه پشیمانی (Regret Theory) یکی از مفاهین کلیدی در علم اقتصاد و روانشناسی تصمیم‌گیری است که به بررسی تأثیر احساسات، به ویژه پشیمانی، بر فرآیندهای تصمیم‌گیری می‌پردازد. این نظریه نخستین بار توسط گراهام لومس و رابرت ساجدِن در سال 1982 مطرح شد و به چالش کشیدن نظریه‌های سنتی مطلوبیت که بر اساس رفتار منطقی انسان‌ها بنا شده بودند، آغاز کرد.

تئوری پشیمانی به این ایده اشاره دارد که افراد نه تنها به نتایج تصمیمات خود بلکه به نتایج تصمیماتی که می‌توانستند اتخاذ کنند نیز فکر می‌کنند. به عبارت دیگر، وقتی فردی تصمیمی می‌گیرد و سپس متوجه می‌شود که گزینه دیگری ممکن است بهتر بوده باشد، احساس پشیمانی به وجود می‌آید. این احساس می‌تواند به شدت بر روی رفتار و تصمیمات آینده فرد تأثیر بگذارد.

در تصمیم‌گیری‌های شخصی، تئوری پشیمانی می‌تواند به شکل‌های مختلفی کاربرد داشته باشد. به عنوان مثال، در انتخاب‌های مالی، افراد ممکن است از سرمایه‌گذاری در یک گزینه خاص پشیمان شوند و به همین دلیل در آینده از اتخاذ تصمیمات مشابه خودداری کنند. این پشیمانی می‌تواند ناشی از احساس ناتوانی در پیش‌بینی نتایج باشد و باعث شود که افراد به سمت گزینه‌های کم‌ریسک‌تر و مطمئن‌تر گرایش پیدا کنند.

همچنین، در روابط شخصی، تئوری پشیمانی می‌تواند تأثیر زیادی بر روی انتخاب‌های فردی داشته باشد. به عنوان مثال، فردی که از یک رابطه خارج می‌شود و سپس متوجه می‌شود که این تصمیم اشتباه بوده است، ممکن است احساس پشیمانی کند و در آینده از ورود به روابط جدید خودداری کند. این احساس پشیمانی می‌تواند به ترس از شکست و عدم اعتماد به نفس منجر شود.

تئوری پشیمانی همچنین در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی نیز کاربرد دارد. افراد ممکن است در انتخاب‌های سیاسی خود از پشیمانی ناشی از انتخاب‌های قبلی خود رنج ببرند و این احساس می‌تواند بر روی رفتارهای انتخاباتی آن‌ها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر فردی در یک انتخابات به یک کاندیدای خاص رأی دهد و سپس متوجه شود که آن کاندیدا نتوانسته است وعده‌های خود را عملی کند، ممکن است در انتخابات بعدی از رأی دادن به کاندیداهای مشابه خودداری کند.

در خرید کالاها، افراد ممکن است پس از خرید دچار "پشیمانی خریداران" شوند؛ یعنی احساس ناراحتی پس از خرید یک کالا که ممکن است بهتر یا ارزان‌تر باشد. این نوع پشیمانی می‌تواند بر رفتار خرید آینده آن‌ها تأثیر بگذارد و باعث شود که در انتخاب‌های بعدی محتاط‌تر باشند.

در نهایت، تئوری پشیمانی به ما نشان می‌دهد که احساسات نقش بسیار مهمی در فرآیند تصمیم‌گیری دارند. این تئوری به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که چگونه پشیمانی می‌تواند بر روی انتخاب‌های ما تأثیر بگذارد و چگونه می‌توانیم با مدیریت این احساسات، تصمیمات بهتری بگیریم. به همین دلیل، درک تئوری پشیمانی می‌تواند به ما کمک کند تا در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود انتخاب‌های بهتری داشته باشیم و از اشتباهات گذشته خود درس بگیریم.

به طور کلی، تئوری پشیمانی یک ابزار مفید برای درک فرآیند تصمیم‌گیری است و به ما کمک می‌کند تا با آگاهی از احساسات خود، تصمیمات بهتری اتخاذ کنیم. این تئوری به ما یادآوری می‌کند که تصمیم‌گیری نه تنها یک فرآیند عقلانی بلکه یک فرآیند احساسی نیز هست که باید به آن توجه کنیم.